Llawlyfr bychan ydi hwn, i bob pwrpas, ar cyntaf mewn cyfres o lyfrynnau a fydd yn ceisio rhoi awduron a beirdd Cymru ar ben ffordd mewn amryw feysydd. Maen ymddangos mair bwriad ydi cyhoeddi canllawiau maes o law ar gyfer creu pob math o weithiau llenyddol, o gywyddau i awdlau, o straeon byrion i nofelau, a hynny dan arweiniad rhai or meistri. Yr englyn unodl union syn cael ei ddatgymalu yn y gyfrol hon, a phwy well in tywys hyd y daith nag Alan Llwyd, syn gwybod popeth sydd iw wybod am y mesur bach rhyfeddol hwn, a mwy. Maer awdur yn pwysleisio mai llyfr sydd yma i englynwyr profiadol a dibrofiad fel ei gilydd, ac mi fyddwn in cyd-fynd a hynny. Mae yma ddigon, dybiwn i, i agor llygaid y cywion beirdd a digon i ddiddorir rheini sydd wedi bod yn ymhel ar grefft ers tro byd. Serch hynny, maen rhaid bod yn weddol gyfarwydd ar cynganeddion i werthfawrogir gyfrol iw heithaf, ac maer awdur, chwarae teg iddo, yn datgan hynnyn glir ar y dechrau. Yn y bon, yr hyn y mae Alan Llwyd yn ei wneud yn y llyfryn drwyddo draw ydi trafod rhinweddau, patrymau, a hanfodion englynion da ac yn sgil hynny, yr hyn syn creu englynion digon tila yn y fargen. Maen deg dweud ei fod on dibynnun helaeth ar ddyfynnu hen feirniadaethau eisteddfodol ac englynion dirifedi er mwyn cynnal y cyfan, ond gwneud hynny y mae o i bwysleisioi bwynt ac i esbonioi ddamcaniaethaun glir. Mae hynnyn rhoi sail iddo allu dangos, er enghraifft, pam nad yw englyn crefftus o anghenraid bob tron englyn da, a pham fod gwir gelfyddyd yn gallu rhychwantur canrifoedd. Un or pethau y mwynheais i fwyaf am y gyfrol oedd yr ymarferion syn ymddangos mewn sawl un or penodau, ac yn fwy na hynny, y modd y mae Alan Llwyd yn cyflwyno gwahanol englynion neun chwarae a sawl fersiwn or un englyn cyn ein cymell ni i benderfynu pa un ydir gorau. Ond peidiwch da chi a ffafrior englyn anghywir maer eglurhad amlwg syn dilyn yn sicr och rhoi chi yn eich lle! Pwysigrwydd twtio a thrwsio, amynedd a dyfalbarhad, a pheidio a bodloni ar y cynnig cyntaf ydir wers syn cael ei phwysleisio amlaf. Mi allai sawl un o englynwyr Cymru, ar adolygydd hwn yn eu plith, wneud yn waeth na dilyn y cyngor hwnnw. Yn y bennod olaf, maer awdur yn mynd ati i greu dau englyn oi ben ai bastwn ei hun ac maer modd y maen rhaffur llinellau ac yn llafurio ac yn ailweithior patrwm dro ar ol tro yn dysgu sut mae chwilio am berffeithrwydd. Maer bennod hon hefyd yn bwrw goleuni mewn ffordd ymarferol ar holl bosibiliadau a hyblygrwydd y gynghanedd pan fydd honno yn nwylo gwir bencerdd. Wn i ddim ai pawb a fyddain cytuno ag Alan Llwyd fod yna un math o chwaeth syn oesol ei hapel a honnon tra-arglwyddiaethu ar bob chwaeth bersonol. Wn i ddim chwaith ai pawb a fyddain gyfforddus ai safbwyntiau cwbl ddeddfol a digwestiwn ynghylch yr hyn syn creu englyn da ar hyn syn creu englyn gwael. Ond rydw in edrych ymlaen yn barod at y cyhoeddiad nesaf yn y gyfres hon. Os bydd hwnnw mor ddifyr ar cyntaf, mae pethaun argoelin dda. -- Rhys Iorwerth @ www.gwales.com
